Plasebo Etkisi Nedir?

Plasebo etkisi herhangi bir farmakolojik etkisi olmadığı halde kullanılan bir ilacın, kullanma nedeni olan hastalığa ya da rahatsızlığa iyi gelmesi olarak tanımlanır. Plasebo kelimesi Latincede "Hoşnut edeceğim" anlamına gelmektedir. Bu etki de ilacın, rahatsızlığın farmakolojik tedavisiyle bir ilgisi olmamasına rağmen rahatsızlığı iyileştirici nitelikte olumlu etkiye sahip olduğu görülmektedir.

Plasebo etkisi, bir önceki yazımda da belirttiğim gibi düşüncelerimizin anlamını bizlere gösteren bir etkidir. Çünkü yıllardır var olan bu kavramın etkisi kişiden kişiye, rahatsızlıktan rahatsızlığa, ülkeden ülkeye bile değişiklik göstermesine rağmen pek çok uzman-hasta/danışan için bir yöntem olmuştur. Genellikle ilaç niteliği taşımayan ancak görünüş itibari ile ilaca benzeyen (şeker, vitamin vb.) bir maddenin ilaçla aynı biçimde kullanılması ve aslında etken madde olarak kullanım sebebi olan rahatsızlık adına bir yararı olmamasına karşın iyi geleceğine inanıldığı için gerçekten iyi gelmesi bu etkinin en bilinen şeklidir. Burada asıl önemli olan sahte ilacın kendisi değil, ona yüklenen anlam yani iyi geleceğine dair olumlu düşünce ve inancın yarattığı olumlu etkidir. Bir nevi koşullanma olarak görülen bu etki aslında bize düşüncelerimizin ve dolayısıyla inançlarımızın ne kadar önemli etkilere sahip olduğunun göstergesidir. "Düşünceler Sadece Düşünce Midir?" yazımda da ifade ettiğim gibi düşüncelerimiz duygu ve davranışlarımızın kaynağını oluşturur. Algılarımıza yön veren düşüncelerimiz inançlarımızı oluşturur. İnsan zihni inandığı şeylere kendini koşullar ve koşullandığı şeyleri gerçekleştirme eğilimindedir. Ayrıca psikolojik algılarımız vücut kimyamızda da organik değişiklere sebep olur.

Plasebo etkisinden bahsederken bunun olumsuz versiyonu olan nosebo etkisinden de söz etmek gerekir. Bu etki de bir şeyin bize zarar vereceğine dair telkinlerde bulunur ve buna inanırsak olumsuz düşüncelerimizden dolayı olumsuz duygular hisseder, olumsuz şeyleri daha fazla görme eğiliminde olur ve gerçekten zarar görmüş oluruz. İlaçların prospektüslerindeki yan etkilerini okuyup normalde biz de somut olarak görülmeyecek bir yan etkiye kendimizi şartlayarak bunu yaşamamız en bilinen örneklerdendir. Hekimlerimizin yan etkilere bakmama konusunda yapmış olabileceği haklı uyarılar da aslında bu etkiden kaynaklanır. Bunun tam tersi olarak bir şeyin bize iyi geleceğini düşünüp kendimizi bu yönde telkin edersek olumlu düşüncelerle olumlu inançlar oluşturur ve kendimizi iyi hissederek pozitif şeyleri fark etme eğiliminde olur, gerçekten de fayda görürüz. Yani senelerdir tıp literatürüne girmiş hakkında birçok bilimsel araştırma, çalışma yapılmış plasebo etkisi gibi.

Birçoğumuzun hayatında ilaç konusunda olmasa dahi iyi geleceğine inanarak anlam yüklediği pek çok durum söz konusudur. Uğur getirdiğine inandığımız bir objeyi taşımak ya da ritüeller bunlara örnek olarak verilebilir. Bize organik, somut anlamda zarar vermeyecek şeylere iyi anlamlar yüklemek ve bundan motive olmak elbette yanlış değildir. Ancak bu durumları abartmamak, yaşamdaki işlevselliğimize zarar verecek derecede obsesyon/takıntı haline getirmemek kilit öneme sahiptir. Moral, motivasyon, olumlu düşünceler, güven, inanç gibi kavramlar çağımızda birçok rahatsızlığın çözümü konusunda (özellikle psikolojik rahatsızlıklar için) elzem niteliktedir. Olumlu düşüncelerin yaşadığınız zorluklar karşısında pozitif etkileri olduğu, iyi oluşunuza yarar sağladığı bir yaşam dileklerimle.

Sevgiler.

Özel İzmir Dost Psikoloji Aile Danışma Merkezi Kurucu Müdürü

Uzm. Psikolojik Danışman Begüm Ayyıldız