Çocuklarda Kural Algısının Önemi
Kural sözlük anlamı olarak davranışlarımıza yön veren, uyulması gereken ilke anlamına gelir. Davranış olarak kurallar, bulunduğumuz ortamdaki sınırları belirler. Hayatın her alanında, her yerde kurallar - sınırlar bulunmaktadır. Bu sınırlar sosyal bir varlık olan insanın çevresiyle uyumlu bir şekilde yaşamasını sağlar. Bu nedenle kurallar, kişinin kendini güvende hissetmesine yardımcı olur. Kural kelimesi, baskıcı ve yanlış tutumlar sebebiyle ilk duyuşta özgürlüklerin kısıtlanmasını çağrıştırsa da anlam içeriğine ve sağladıklarına baktığımızda bir arada yaşayabilmek için herkesin haklarının korunabilmesi, yaşam düzeni için gereklidir. İnsan vücudunun dahi düzenli çalışabilmesi belli fizyolojik kuralların bütünüyle gerçekleşir.
Çocuklarımızın beslenme, giyinme, barınma gibi temel bakım ihtiyaçlarıyla birlikte eğitimleri de önce ailede başlar. Çocukları hayata olabildiğince doğru nitelikte hazırlayabilmek biz yetişkinlerin en önemli görevleri arasındadır. Onları hayata doğru hazırlayabilmemiz de evde doğru eğitimi başlatmamızla mümkün olur. Bu noktada hayatın her alanında kuralların/sınırların olduğu gerçeğini referans alarak evde de çocuklarımıza kuralları olan düzenli bir yaşam biçimi sunabilmeliyiz. Araştırmalar gösteriyor ki evde kuralları - sınırları olan bir düzene göre yaşayan çocuklar, ev dışındaki sosyal ortamlara çok daha rahat uyum sağlayabiliyorlar. Buna karşılık evde kuralsız, sınırsız yaşayan çocuklar ev dışındaki sosyal ortamlarda uyumsuzluk yaşamakta, kendilerini güvensiz hissetmektedir. Güven insan yaşamının en temel duygusudur. Çocuklar güvende hissetmeye ve değer görmeye ihtiyaç duyarlar. Yaşamdaki düzeni sınırlarla korunan bir çocuk, çevresine daha rahat uyum sağlarken gördüğü değeri de daha rahat fark edebilir. Ayrıca isteklerini erteleyebilmek, saldırgan davranış ve dürtülerle başa çıkabilme sosyal becerisinin de içeriğini oluşturan bir beceridir.
Çocuklarımızda kural algısı oluştururken dikkat etmemiz gereken bazı durumlar vardır. Daha önce "Eğitim Psikolojisi ve Öğrenme" yazımda da belirttiğim gibi öğrenme yaşantı ve doğru nitelikteki tekrarlarla meydana gelir. Çocukların kuralları/sınırları yaşantı yoluyla öğrenebilmesi için ev ortamında aile olarak güvenli iletişimi sağlayın ve bir takım olduğunuzu ona hissettirin. Çocuklarla kurallar hakkında yapıcı bir dille, neden-sonuç ilişkisi kurarak konuşun. Kuralların nedenlerini açıklarsanız, kavramaları ve ikna olmaları daha kolay olur. Kurallar konusunda net ve tutarlı olmak en önemli konulardır. Baskıcı ve tutarsız davranışlar çocukların ebeveynlerine ve kendilerine olan güvenini oldukça olumsuz etkilemektedir. Ebeveynlerin de birbirleriyle tutarlı olmaları çok önemlidir. "Hayır" cevabını doğru kullanabilmek gerekir. O nedenle bu cevabı, gerçekten "Hayır" anlamına geldiğinde kullanabilmek, normal konuşma tonunuzda söylemek, yaşına uygun açıklamaklar yapmak, tepki göstermesine izin vermek, olumsuz bir duygusu oluşuyorsa uygun yollarla bu duyguyla mücadele etmesine, sakinleşmesine olanak tanımak gerekmektedir. Kurallara uygun davranışlar gösterdiklerinde sözel dönütler vermek, tebrik etmek, takdir göstermek davranışların kalıcı olmasına yardımcı olacaktır. Doğru rol model olmak, ebeveynler olarak sizin de kurallara uyduğunuzu göstermek en etkili yollardandır.
Çocuklarımızı yaşama hazırlarken sınırların/kuralların hayata, çevreye uyum sürecinde gerekli olduğunu ve düzen içerisinde kendilerini güvende hissettiklerini hatırlamalı, uyum süreçlerini kolaylaştırmak için kural algısını evde aşılamalıyız. Sevgiler.
Özel İzmir Dost Psikoloji Aile Danışma Merkezi Kurucu Müdürü
Uzm. Psikolojik Danışman Begüm Ayyıldız